Co może wnieść antropologia filozoficzna do teorii osobowości? / What can philosophical anthropology contribute to the theory of personality?
Prof. Piotr Oleś, Instytut Psychologii, KUL, Lublin i Uniwersytet SWPS, Warszawa
Data:
25 listopada 2021
Co może wnieść antropologia filozoficzna do teorii osobowości?
Referat dotyczy tego, co antropologia Karola Wojtyły może wnieść do teorii i badań osobowości. W koncepcji Wojtyły kluczowe znacznie ma czyn. Będąc wyrazem wolności i sprawczości czyn wiedzie ku transcendencji, a z uwagi na wartość moralną stanowi wyraz odpowiedzialności osoby. Z psychologicznego punktu widzenia świadoma aktywność będąca wynikiem decyzji daje szansę na pozytywne sprzężenie zwrotne obejmujące: intencje – działanie – pozytywne (albo negatywne) emocje – poczucie podmiotowości – intencje – działanie… Akcent pada na decyzje i zaangażowanie w działanie, podczas gdy refleksyjny wybór, planowanie czy ocena szans powodzenia pozostają niejako w tle. Czyn pozwala przekroczyć bierność(stagnację), doświadczyć wolności i sprawczości, a przez odniesienie do dobra i zła również odpowiedzialności – które decydują o kondycji psychicznej człowieka. Implikacje dla teorii i badań obejmują: (1) znaczenie sprawczości w zdrowiu psychicznym i optymalnym funkcjonowaniu; (2) emocje i świadomość będące pochodną zaangażowania w działanie oraz sprzężenie zwrotne między zaangażowaniem a stanem emocjonalnym i stanem świadomości; (3) zablokowanie sprawczości jako główny problem w zaburzeniach zdrowia psychicznego.
What can philosophical anthropology contribute to the theory of personality?
The paper deals with what Karol Wojtyła’s anthropology can contribute to the theory and research of personality. In Wojtyła’s conception, action is crucial. As an expression of freedom and agency, action leads to transcendence, and due to its moral value, it is an expression of a person’s responsibility. From the psychological point of view, a conscious activity resulting from a decision gives a chance for positive feedback covering: intention - action - positive (or negative) emotions - a sense of subjectivity - intention - action… The emphasis is on decisions and commitment to action, while reflective choice, planning, or assessing the chances of success remain somewhat in the background. The action allows us to transcend passivity (stagnation), experience freedom and agency, and, through reference to good and evil, also a responsibility that determines a person’s psychological condition. Implications for theory and research include: (1) the importance of agency in mental health and optimal functioning; (2) the emotions and consciousness derived from engagement in action and the feedback between engagement and emotional state and state of consciousness; (3) the blockage of agency as a major problem in mental health disorders.