Przewidywanie zachowań ograniczających emisję zanieczyszczeń powietrza w gospodarstwach domowych w Polsce: rozszerzony model teorii planowanego zachowania / Predicting household particulate matter reduction behaviour in Poland: extended model of the theory of planned behaviour
Justyna Świdrak i Grzegorz Pochwatko, Instytut Psychologii, PAN
Data:
13 stycznia 2022
Przewidywanie zachowań ograniczających emisję zanieczyszczeń powietrza w gospodarstwach domowych w Polsce: rozszerzony model teorii planowanego zachowania
Zanieczyszczenie powietrza, a w szczególności wysoki poziom cząstek stałych (PM10 i PM2.5), którego źródłem są gospodarstwa domowe ma udokumentowany, poważny negatywny wpływ na samopoczucie i zdrowie ludzi. Jest to istotny problem w mniejszych miejscowościach, gdzie zanieczyszczenie pochodzi z użycia paliw kopalnych, zwłaszcza węgla. Jest wiele takich miejsc w Polsce, w których dopuszczalne poziomy pyłów zawieszonych przekraczane są nawet kilkukrotnie. Jednocześnie panuje przekonanie, że od pojedynczych gospodarstw domowych nie zależy poprawa tej sytuacji, a za zanieczyszczenie odpowiedzialny jest rząd, przemysł i ruch drogowy. W przedstawionych badaniach poszukujemy determinantów, które wpływają na intencje behawioralne mieszkańców małych miast i wsi związane z redukcją zanieczyszczenia powietrza. Zastosowaliśmy zintegrowany model oparty na teorii planowanego zachowania (theory of planned behaviour - TPB), oraz modelu aktywacji norm (norm activation model - NAM). Badania pilotażowe i badanie reprezentatywnej próby mieszkańców małych miast i wsi w Polsce wykazuje między innymi, że w odróżnieniu od rezultatów uzyskiwanych za granicą, to normy moralne odgrywają kluczową rolę w powstaniu intencji redukcji zanieczyszczenia powietrza. Wprowadzenie działań interwencyjnych utrudniają dodatkowo myślenie spiskowe i brak zaufania do naukowców, nauki i jej odkryć.
Predicting household particulate matter reduction behaviour in Poland: extended model of the theory of planned behaviour
Air pollution, in particular high levels of particulate matter (PM10 and PM2.5) from households, has a documented severe negative impact on human well-being and health. This is a significant problem in smaller towns where pollution comes from the use of fossil fuels, especially coal. There are many places in Poland where the permissible levels of particulate matter are exceeded, even multiple times. At the same time, it is believed that it is not up to individual households to improve this situation and that the government, industry and road traffic are responsible for pollution. In the presented research, we are looking for determinants that affect the behavioural intentions of inhabitants of small towns and villages related to the reduction of air pollution. We used an integrated model based on the theory of planned behaviour (TPB) and the norm activation model (NAM). Pilot studies and research on a representative sample of inhabitants of small towns and villages in Poland show, that unlike the results obtained abroad, moral norms play a key role in the creation of the intention to reduce air pollution. The introduction of interventions is additionally hampered by conspiracy thinking and distrust of scientists, science and its discoveries.