Mapowanie odmiennych stanów świadomości, symulowane halucynacje i Jamesowsko-Metzingerowska koncepcja ciągłości ja
Dr Paweł Motyka, IP PAN
Data:
16 maja 2024
U podstaw mojego obecnego projektu legła chęć konceptualizacji strumienia świadomości jako trajektorii w przestrzeni możliwych stanów – rozumianych jako globalne wzorce doświadczenia, które w różnym stopniu odbiegają od stanu typowego (Revonsuo, 2010). Interesuje mnie potencjał takiego podejścia w wyjaśnianiu specyficznych zniekształceń w percepcji czasu, a docelowo także poczucia ciągłości własnego ja. Wyjściowym wyzwaniem wydaje się tu zdefiniowanie samej przestrzeni, po której trajektoria doświadczeń miałaby denotować. Nieroztrzygniętą pozostaje kwestia wymiarów kluczowych do uchwycenia spektrum różnorodnych jakościowo stanów świadomości (Bayne, 2019). W ramach pierwszego badania typu proof-of-concept wykorzystaliśmy techniki skalowania wielowymiarowego (MDS) oraz redukcji wielowymiarowości (UMAP i t-SNE) do stworzenia empirycznie ugruntowanej i oddolnej („bottom-up”) klasyfikacji farmakologicznie indukowanych zmian w stanie świadomości. Zadaniem osób badanych (n = 739) było dokonanie retrospektywnych ocen niepodobieństwa między parami doswiadczeń wywoływanych przez różne substancje psychoaktywne. Uśrednione oceny niepodobieństwa między poszczególnymi stanami – włącznie ze stanem typowym – zmapowane zostały jako odległości między punktami w przestrzeni geometrycznej, której to wymiary okazały się interpretowalne psychologicznie.
Celem eksperymentalnej i zarazem głównej części projektu jest zbadanie postrzeganej odległości czasowej między epizodami doświadczeń, odbiegających w różnym stopniu od doświadczenia typowego. W ramach manipulacji wykorzystujemy opartą o uczenie maszynowe metodę symulowania naturalistycznych halucynacji wzrokowych w panoramicznych filmach oglądanych za pomocą gogli VR (Suzuki i in., 2017, Rastelli i in., 2022). Celem badań wstępnych jest ewaluacja subiektywnych oraz fizjologicznych efektów ekspozycji na halucynacje różniące się stopniem intensywności oraz charakterystyką jakościową – odzwierciedlającą „nadaktywność” określonych poziomów w hierarchii przetwarzania wzrokowego. Docelowo chcemy zbadać, jak przejścia między epizodami skrajnie różnych doświadczeń przekładają się na oceny czasowej odległości między nimi, weryfikując przy tym przewidywania wywiedzione z autorskiego modelu.