Handlowanie w poszukiwaniu porządku: Orientacja rynkowa jako narzędzie kompensowania utraconego poczucia kontroli / Trading in Search of Structure: Market Relationships as a Compensatory Control Tool
dr hab. Agata Gąsiorowska, Prof. SWPS – Uniwersytet SWPS, Wrocław
Data:
1 grudnia 2022
Handlowanie w poszukiwaniu porządku: Orientacja rynkowa jako narzędzie kompensowania utraconego poczucia kontroli
Opierając się na teorii kompensacyjnej kontroli proponujemy nowatorskie wyjaśnienie obserwowanego od wielu lat zjawiska polegającego na wzroście znaczenia relacji i norm rynkowych we współczesnym społeczeństwie. Postulujemy, że relacje rynkowe wydają się atrakcyjne, ponieważ dają większe poczucie porządku i struktury, a tym samym, są w stanie skompensować utracone poczucie kontroli. Tezę tę testowaliśmy w 13 eksperymentalnych. Wykazaliśmy w nich, że pod wpływem zagrożenia poczucia kontroli, badani ujawniali zwiększone preferencje dla regulowania sytuacji społecznej w sposób rynkowy, mieli też większą skłonność do interpretowania niejasnych sytuacji jako raczej rynkowych niż wspólnotowych. Po drugie, wzbudzenie myślenia o relacjach rynkowych zwiększało poczucie kontroli i skłonność do wyjaśniania różnych zjawisk w kategoriach raczej wewnętrznych niż zewnętrznych. Po trzecie, torowanie myślenia o relacjach rynkowych ograniczyło skłonność badanych do poszukiwania innych narzędzi kontroli kompensacyjnej w obliczy zagrożenia poczucia kontroli. Wykazaliśmy również, że relacje rynkowe są atrakcyjne właśnie ze względu na ich postrzeganą strukturę. Postrzeganie niejednoznacznych sytuacji jako reprezentujących sytuacje rynkowe po manipulacji poczuciem kontroli było moderowane przez poziom potrzeby struktury badanych, a relacja między relacjami rynkowymi a poczuciem kontroli była mediowana przez postrzeganą w nich strukturę. W niniejszym projekcie testowaliśmy warunki brzegowe powyższych efektów. Wykazaliśmy, osoby doświadczające zagrożenia kontroli preferują reguły rynkowe w nieco silniej w relacjach z nieznajomymi niż z bliskimi im osobami, a także że związek między relacjami rynkowymi a poczuciem kontroli nie występuje u osób charakteryzujących się bezpiecznym stylem przywiązania.
Trading in Search of Structure: Market Relationships as a Compensatory Control Tool
Rooting our model in the compensatory control theory, we propose that one reason behind the prevalence of market relationships in modern society is that the fundamental need for orderliness makes them psychologically appealing because of the structure they provide. The initial study confirmed that market relationships are perceived as more structured than communal relationships. In 13 experiments (including 2 preregistered ones), we examined the causal relationship between personal control and preferences for market relationships. First, participants with a threatened sense of control preferred market over communal relationships and interpreted ambiguous social interactions as market-related. Second, the salience of market relationships triggered a sense of control and evoked internal explanations of various events. Finally, priming market relationships reduced the search for other compensatory control tools in the face of external threats. We also demonstrated that market relationships are appealing because of their structure, as perceiving ambiguous situations as market-related after threatening control was moderated by Personal Need for Structure, and the relation between market relationships and the sense of control was mediated by perceived structure. Finally, we tested boundary conditions of the above effects and provided evidence that people facing control threat tend to prefer market-oriented rules in relations with strangers rather than with those close to them, and that the relation between market relationships and sense of control is absent among securely attached individuals.