Zespół prof. Okruszka we współpracy z prof. Amy Pinkham z Uniwersytetu Teksańskiego opublikował pracę na temat związku między zdolnościami poznania społecznego a liczbą więzi społecznych i poczuciem samotności.
Czy zdolności związane z rozumieniem zachowania, emocji i intencji innych osób są powiązane z samotnością i izolacją społeczną? Czy osoby, które są bardziej skłonne do przypisywania innym wrogich intencji w niejednoznacznych sytuacjach są bardziej samotne? Odpowiedzi na powyższe pytania udzielić miało badanie przeprowadzone przez zespół Pracowni Neuronauki Społecznej Instytutu Psychologii PAN pod kierownictwem dr hab. Łukasza Okruszka.
Obiektywna izolacja społeczna, związana z brakiem więzi i aktywności społecznych jest zjawiskiem odrębnym od tego, co nazywamy samotnością, czyli subiektywnym brakiem satysfakcji z ilości lub jakości własnych relacji. Dostępne wyniki badań wskazują jednak, iż oba te stany mają negatywny związek z funkcjonowaniem poznawczym, zarówno u osób zdrowych, jak i u pacjentów z różnych populacji klinicznych. Szczególnie wrażliwe na taki negatywny wpływ mogą być zdolności związane z tzw. poznaniem społecznym, czyli np. rozumienie działań i emocji, czy też przypisywanie zamiarów innym osobom. Zdolności te, jak wskazują badania populacji klinicznych, w dużo większym stopniu przekładają się na jakość życia i codzienne funkcjonowanie niż inne procesy poznawcze, np. procesy uwagi, pamięci czy planowania. Choć związek między zdolnościami poznania społecznego a samotnością i obiektywną izolacją społeczną analizowany był m.in. u osób chorych na schizofrenię, czy osób z zaburzeniami neurorozwojowymi, dostępnych jest niewiele wyników badań dotyczących tej zależności u osób zdrowych. Zależność ta może być szczególnie istotna w kontekście restrykcji związanych z pandemią COVID-19 i utrzymywaniem tzw. ‘dystansu społecznego’.
W celu systematycznego zbadania związku między zdolnościami poznania społecznego a liczbą więzi społecznych i poczuciem samotności, badacze z Pracowni Neuronauki Społecznej IP PAN we współpracy z prof. Amy Pinkham z Uniwersytetu Teksańskiego w Dallas przeanalizowali wyniki testów mierzących zdolności związane z poznaniem społecznym w grupie 252 osób w wieku 18 – 35 lat. Uczestnicy wykonali szereg zadań, pozwalających zmierzyć ich umiejętności rozpoznawania i interpretacji różnego rodzaju sygnałów społecznych, jak również tendencję do przypisywania innym wrogich intencji w niejednoznacznych sytuacjach. Dodatkowo, na podstawie miar samoopisowych oceniano nasilenie poczucia samotności oraz wielkość sieci społecznych u uczestników.
Analiza uzyskanych wyników pozwoliła stwierdzić, że osoby cechujące się mniejszymi zdolnościami rozpoznawania i rozumienia sygnałów społecznych, w tym odczytywania podstawowych i złożonych ekspresji emocjonalnych zgłaszały większe nasilenie obiektywnej izolacji społecznej. Jednocześnie, u osób bardziej skłonnych do przypisywania innym wrogich intencji w niejednoznacznych sytuacjach społecznych, zaobserwowano zarówno większe nasilenie poczucia samotności, jak i obiektywnej izolacji społecznej.
Z uwagi na charakter badania (badanie w pojedynczym punkcie czasu), niemożliwe jest wskazanie związków przyczynowo skutkowych i jednoznaczne określenie kierunku zależności między mniej sprawnym poznaniem społecznym a gorszym funkcjonowaniem społecznym. Jednakże, otrzymane wyniki zwracają uwagę na istotny problem, który związany może być z długotrwałym ograniczeniem aktywności społecznej wynikającym z pandemicznych obostrzeń. Wyniki badania wskazują również na potencjalny obszar interwencji, również zdalnych, które koncentrując się na zmianie schematów myślenia o intencjach i nadawania znaczenia zachowaniom innych ludzi mogą pomóc w obniżeniu poczucia osamotnienia, nawet w czasach powszechnej izolacji.