Zadanie 1: Pierwsza część projektu grantowego NCN nr 2019/35/B/HS6/00517: „Jak poznawcza reinterpretacja afektywna wpływa na przetwarzanie informacji społecznych u osób samotnych? Badania z użyciem potencjałów wywołanych EEG i neuromodulacji (HD-tDCS).” Cel badania: Projekt ma na celu analizę mechanizmów poznawczych związanych z samotnością (subiektywną izolacją społeczną, PSI) poprzez porównanie wskaźników aktywności neuronalnej związanej z przetwarzaniem zagrożeń społecznych i regulacją emocji u osób samotnych i niesamotnych. Samotność w rozumieniu ewolucyjnym aktywuje szereg procesów mających na celu ponowne nawiązanie relacji z innymi (np. preferencyjne przetwarzanie sygnałów społecznych w porównaniu do sygnałów niespołecznych). Jednak aktywowane przez PSI mechanizmy związane z przetwarzaniem i interpretacją informacji społecznych mogą długofalowo zmniejszać szanse nawiązania relacji z innymi. Na przykład zwiększona skłonność do wykrywania zagrożeń społecznych może prowadzić do niewłaściwej interpretacji intencji i motywacji innych osób. Ponadto, uważa się, że wywołane samotnością skoncentrowanie na własnym przetrwaniu obciąża zasoby poznawcze i zmniejsza kontrolę odpowiedzi automatycznych, co może wpływać na obniżenie skuteczności technik regulacji emocji. Powyższe mechanizmy powiązane zostały ze zmianami w aktywności wielu sieci neuronalnych. Podczas gdy w wielu badaniach skoncentrowano się na organizacji przestrzennej aktywności neuronalnej związanych z PSI, niewiele wiadomo o jej czasowym przebiegu związanym z przetwarzaniem informacji społecznych u osób samotnych. Analiza przebiegu czasowego aktywności neuronalnej wywołanej przez bodźce społeczne u osób samotnych i niesamotnych może więc pozwolić na określenie, które z procesów z nimi związanych przebiegają w odmienny sposób w obu grupach. Opis zrealizowanych prac i najważniejszych osiągnięć: W badaniu pilotażowym wzięło udział 35 uczestników w przedziale wiekowym 18-35 lat (24 kobiet i 11 mężczyzn) z różnym nasileniem subiektywnej izolacji społecznej. Każdy z badanych został wyselekcjonowany na podstawie przesiewowej ankiety rekrutacyjnej. Procedura badawcza obejmowały dwa etapy. Podczas pierwszego spotkania badany wypełniał serię testów psychometrycznych i kwestionariuszy samoopisowych dotyczących osobowości oraz funkcjonowania społecznego. Wykonywał także zadania mierzące funkcjonowanie poznawcze (bateria SCOPE). W trakcie części zadań został dokonany pomiar reakcji skórno-galwanicznej oraz pomiar zmienności rytmu serca. Podczas drugiego spotkania badani wykonywali dwa zadania behawioralne polegające na reinterpretacji poznawczej negatywnych bodźców, w trakcie których dokonano pomiaru EEG, reakcji skórno-galwanicznej (GSR), aktywności sercowo-naczyniowej (EKG) i okulograficznej (eyetracking). Na podstawie analizy danych badania pilotażowego zrezygnowano z użycia bodźców przedstawiających ból społeczny we właściwym badaniu. Początek zasadniczego badania (n = 150) zaplanowano na grudzień 2021. Do tego momentu w MS1 wzięło udział 25 osób, co stanowi 1/6 docelowej próby. Wykorzystanie wyników badań: Badanie pozwoli na poszerzenie wiedzy w zakresie poznawczych mechanizmów PSI, dlatego wyniki mogą znaleźć zastosowanie także poza obszarem neuronauki społecznej, na przykład w terapii lub w działaniach prewencyjnych w sektorze zdrowia publicznego.
Zadanie 2. Realizacja pierwszego z dwóch zaplanowanych badań w grancie Preludium NCN (2018/29/N/HS6/02501) pt.: „Behawioralne i psychofizjologiczne wskaźniki reakcji na stres społeczny i niespołeczny w schizofrenii - badania z użyciem technologii VR”. Cel badań: Głównym celem projektu jest eksploracja czynników związanych z reakcją na stres społeczny i niespołeczny u osób chorych na schizofrenię i osób zdrowych. Dla zapewnienia wysokiej trafności ekologicznej i kontroli warunków badania w projekcie wykorzystana jest technologia wirtualnej rzeczywistości (VR). Ocenie podlega behawioralna i psychofizjologiczna reakcja na stresory o charakterze społecznym i niespołecznym w czasie rzeczywistym, a także nasilenie zniekształceń poznawczych, doświadczenie traumatycznych wydarzeń w przeszłości i ekspozycja na niesprzyjające czynniki o charakterze społecznym na wczesnych etapach rozwoju. Opis zrealizowanych prac i najważniejszych osiągnięć: Przeprowadzono badania pilotażowe opracowanej na potrzeby projektu procedury Metro VR oraz pierwszy z dwóch zaplanowanych w projekcie eksperymentów. W eksperymencie pierwszym (E1) udział wzięło 65 osób bez zaburzeń psychicznych, neurologicznych i kardiologicznych. Zadanie Metro VR polegało na przejechaniu sześciu stacji wirtualnym metrem i odpowiadanie na pytania dotyczące nastroju pojawiające się w wirtualnej ankiecie po każdym przystanku. W trakcie przejazdu badanym prezentowane były poszczególne warunki eksperymentalne prezentujące wysokie i niskie nasilenie stresorów społecznych i niespołecznych w kolejności pseudolosowej. W trakcie przejazdu prowadzony był pomiar zmienności rytmu serca (heart rate variability, HRV) i reakcji skórno-galwaniczna (galvanic skin response, GSR). Po zakończeniu zadania VR badani proszeni byli o wypełnienie szeregu kwestionariuszy oceniających m.in. nasilenie zniekształceń poznawczych, doświadczenie traumatycznych wydarzeń w przeszłości i ekspozycja na niesprzyjające czynniki o charakterze społecznym na wczesnych etapach rozwoju. Analiza danych zebranych w E1 wykazała, iż warunkami rekomendowanymi do pomiaru reakcji na stresory o charakterze społecznym i nie społecznym są warunki o niskim nasileniu tych stresorów. Wykorzystanie wyników badań: Wyniki E1 posłużą do dostosowania optymalnych parametrów aplikacji do zastosowania w Eksperymencie 2 (E2), w którym udział wezmą pacjenci z diagnozą schizofrenii. Trwają prace nad publikacją wyników E1 prezentującą nową metodę pomiaru reakcji na stresory społeczne i niespołeczne w VR.
Zadanie 3: Badania w ramach drugiej części projektu grantowego NCN nr 2018/31/B/HS6/02848: „Jak samotność wpływa na przetwarzanie informacji społecznych? Od aktywności neuronalnej przez markery fizjologiczne do codziennego funkcjonowania.” Cel badania: Głównym celem badania jest ocena związku pomiędzy obniżeniem aktywności sieci mózgowych związanych z przetwarzaniem informacji o charakterze społecznym a wskaźnikami obserwowanymi na poziomie fizjologicznym (obniżenie zmienności rytmu serca) i zachowania u osób samotnych. Opis zrealizowanych prac i najważniejszych osiągnięć: Do udziału w badaniu zaproszono 87 osób, cechujących się dużym oraz małym nasileniem poczucia samotności, aby uczestniczyły w trzech sesjach laboratoryjnych oraz tygodniowym pomiarze aktywności przy pomocy ankiet i urządzenia typu „smartwatch”. W ramach pierwszej sesji dokonywano pomiaru zmienności rytmu serca przy użyciu elektrokardiogramu (EKG) w czasie wykonywania zadania związanego z przetwarzaniem bodźców o charakterze społecznym. Następnie wykorzystano również szeroką baterię zadań behawioralnych, która obejmowała testy dotyczące poznania społecznego, a także kwestionariusze samoopisowe odnoszące się do osobowości oraz funkcjonowania w sferze społecznej. W ramach drugiej sesji rejestrowano aktywność mózgu przy użyciu funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) oraz zmienność rytmu serca przy pomocy pulsoksymetru w czasie wykonywania zadań związanych z przetwarzaniem informacji o charakterze społecznym. Podczas trzeciej sesji, osoby badane zostały poproszone o wykonanie zadań analogicznych do tych wykonywanych w czasie sesji fMRI, podczas gdy aktywność ich mózgu była rejestrowana przy użyciu elektroencefalografu (EEG), a aktywność pracy serca przy pomocy EKG. Pomiędzy spotkaniami osoby badane wzięły także udział w tygodniowym pomiarze aktywności przy użyciu urządzenia typu „smartwatch” oraz aplikacji mobilnej, dzięki którym możliwe było zebranie danych o zmienności rytmu serca oraz o sytuacji społecznej i samopoczuciu badanych w trakcie ich codziennej aktywności. Badania będą kontynuowane na początku 2022 roku, aby móc zebrać odpowiednią próbę badawczą. Wykorzystanie wyników badań: Wyniki badania pozwolą określić, czy istnieje związek pomiędzy aktywnością mózgu związaną z przetwarzaniem informacji społecznych, wynikami uzyskanymi w testach psychologicznych i obserwowanymi w ramach codziennej aktywności wskaźnikami behawioralnymi oraz fizjologicznymi odnoszącymi się do funkcjonowania społecznego. Realizacja projektu pozwoli na poszerzenie wiedzy na temat mechanizmów łączących subiektywne poczucie izolacji społecznej z długofalowymi skutkami zdrowotnymi, jak również może istotnie przyczynić się do zwiększenia skuteczności interwencji psychospołecznych odnoszących się do problemu samotności.