Informacje o projekcie:
Badania nad metodami wykrywania kłamania mają bardzo długą historię, ale ich efekty pozostają rozczarowujące. Próbując wykryć kłamanie w zwykłej interakcji nasza szansa na sukces wynosi niewiele ponad 50%. Czynnikiem niekorzystnie wpływającym na te statystyki jest m. in. istnienie wiarygodnych kłamców, czyli takich osób, które odbierane są jako prawdomówne nawet kiedy kłamią. Wiedza o takich osobach oraz o kłamstwach, które tworzą jest jednak ograniczona. Celem naszego projektu jest znalezienie wiarygodnych kłamców, zbadanie zdolności poznawczych jakimi dysponują, analiza językowa kłamstw i wreszcie stworzenie pierwszego dla języka polskiego narzędzia wykrywającego kłamanie.
W naszych badaniach chcemy zebrać prawdziwe i fałszywe wypowiedzi dotyczące kontrowersyjnych tematów, takich jak prawo do aborcji czy stosunek do emigrantów. Wypowiedzi te zostaną następnie ocenione pod kątem prawdziwości. W następnej kolejności skoncentrujemy się na wiarygodnych kłamcach, czyli takich osobach, których kłamstwa zostały we wcześniejszym etapie uznane za wypowiedzi prawdziwe. Zbadamy ich inteligencję oraz inne funkcje poznawcze, takie jak pamięć czy uwaga. Najwięcej miejsca poświęcimy jednak analizie językowej wypowiedzi. Chcemy sprawdzić czym różnią się wypowiedzi prawdziwe od fałszywych oraz co charakteryzuje wiarygodne kłamstwa. We wcześniejszych badaniach ustalono, że wypowiedzi fałszywe są bardziej abstrakcyjne, mniej złożone oraz zawierają więcej określeń negatywnie nacechowanych emocjonalnie i mniej zaimków pierwszoosobowych, ale nigdy nie analizowano jeszcze wypowiedzi w języku polskim. Chcemy aby wynikiem naszych badań było stworzenie narzędzia (oprogramowania) pozwalającego wykrywać kłamstwo wypowiadane zarówno w bezpośrednich interakcjach społecznych jak i tych mediowanych przez komputer.
Zespół:
dr Justyna Sarzyńska-Wawer (IP PAN)
dr inż. Aleksander Wawer (IPI PAN i Allegro)
dr Krzysztof Hanusz (IP PAN)
mgr Aleksandra Pawlak
mgr Julia Szymanowska
Publikacje:
Artykuł dotyczący różnic językowych pomiędzy wypowiedziami prawdziwymi i fałszywymi:
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0281179
Artykuły opisujące użycie modeli uczenia maszynowego w wykrywaniu kłamania:
https://doi.org/10.3390/app12125878
https://aclanthology.org/D19-6602
Artykuł o zdolnościach poznawczych wiarygodnych kłamców:
https://www.mdpi.com/2079-3200/11/4/69
Linki do materiałów popularnonaukowych:
O naszym projekcie opowiadaliśmy m.in w Forum Akademickim oraz podczas wykładów i seminariów:
http://zil.ipipan.waw.pl/seminarium-archiwum?action=AttachFile&do=view&target=2022-11-28.pdf
https://prenumeruj.forumakademickie.pl/fa/2019/12/wiarygodny-klamca/
Dostęp do danych:
https://github.com/alexwz/deception-analysis
Projekt realizowany w ramach grantu Sonata (UMO-2017/26/D/HS6/00212) finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki
